Door: Gaby Craninckx

De historische sensatie: een van de onverklaarbare redenen dat ik ervoor heb gekozen geschiedenis te gaan studeren. Andere redenen zijn misschien wat makkelijker te duiden, bijvoorbeeld een aanstekelijke docent op de middelbare school (shout-out naar Meneer Notermans) of het feit dat twee van mijn favoriete boeken (de vermaarde Percy Jackson-reeks van Rick Riordan en het onontdekte pareltje Revolution van Jennifer Donnelly) historisch van aard waren. Toch heeft er daarnaast altijd nog wat anders gespeeld, wat onze collega Johan Huizinga dus heeft omschreven als de historische sensatie. “Een subjectieve, individualistische beleving die mensen die met de geschiedenis bezig waren – zonder dat ze het wilden of konden tegenhouden – kon overkomen.”

Iedere student, docent of liefhebber van geschiedenis zal zich vast wel eens in dit gevoel hebben kunnen vinden. Het meest standaard voorbeeld daarvan is wanneer je op vakantie een historische locatie bezoekt. Het ene moment ben je de typische toerist, uitgerust met goede wandelschoenen, een goed gevulde rugzak met proviand en een camera in de hand, het andere moment sta je ineens rechtstreeks in verbinding met een groter geheel in de geschiedenis. Hoeveel mensen waren hier voor jou? En wat deden zij hier? Hoeveel mensen zouden er nog na jou op deze plek staan?

Maar je hoeft niet op locatie aanwezig te zijn voor zo’n overvallend gevoel van historisch belang. Neem bijvoorbeeld de avond van 15 april 2019, toen de wereld verbaasd toekeek naar Parijs waar een van haar meest iconische bouwwerken in vuur en vlam stond. Het gevoel dat ik had toen de Notre-Dame in brand stond zal me nog wel even bijblijven. Als een bijna-doodervaring dacht ik over de verschillende generaties die haar in al haar glorie hadden mogen beleven, meemaken en aanschouwen. Of was dat dan toch een verknipte historische sensatie? Wat namelijk uit de definitie van Huizinga lijkt te ontbreken, is het paradoxale gevoel van een historische sensatie beleven terwijl de geschiedenis zich voltrekt.

Ook in dit gevoel moeten velen van ons zich kunnen vinden, de geschiedenis voltrekt zich natuurlijk ook as we speak. Zo nu en dan doet er zich dan ook wel eens wat voor, waarvan je in het moment zelf nog realiseert dat dit een grote impact gaat hebben op de toekomst. Denk daarbij aan 9/11 of misschien zelfs Brexit. Dit kan ook iets veel persoonlijkers zijn, zoals voor mij bijvoorbeeld de vliegramp bij Tripoli die zich tien jaar geleden voordeed op mijn verjaardag en waarvan ik toen wist dat ik dat elk jaar terug zou horen (in het rijtje van een langere rij aan rampen dat zich elk jaar weer rond mijn verjaardag weet voor te doen).

Nu kan ik het niet over de historische sensatie in het heden hebben zonder even de open deur te benoemen: het uitbreken van de Covid-19 pandemie in 2020. Hoewel het inmiddels aan de beterende hand lijkt, en fingers-crossed dat het zo blijft, zal dit onze samenleving nog weken, maanden als niet jaren in zijn grip houden. Enkele maanden geleden was alles nog normaal, maar vanaf nu leven we in een ‘anderhalvemetersamenleving’. Juist nu lijkt de historische sensatie een verleidelijk escapisme te bieden wanneer het cultuurpessimisme op de loer ligt, maar anderzijds is dit de optimale kans om te geschiedenis te beleven terwijl deze geschreven wordt. Om een van mijn favoriete quarantaineliedjes van het moment te citeren: Alles is nu.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *